Η κατ’ οίκον εργασία είναι μια μακρόχρονη εκπαιδευτική παράδοση, η οποία θεωρείται ως μια θετική πρακτική που είναι ευρέως αποδεκτή ως μέρος της μαθητικής ρουτίνας και μέχρι πρόσφατα, δεν είχε αμφισβητηθεί σχεδόν καθόλου. Το 2020, όταν οι μαθητές μεταπήδησαν στην εξ ολοκλήρου εργασία από το σπίτι, η ανάγκη επανεκτίμησης της κατ’ οίκον εργασίας έγινε ακόμη πιο επιτακτική. Παρόλο που τα σχολεία έχουν επιστρέψει στη δια ζώσης μάθηση, αυτή είναι η τέλεια ευκαιρία να επανεκτιμήσουμε τις πρακτικές μας για την εργασία στο σπίτι, τον ρόλο και τον αντίκτυπό τους στην ψυχική ευημερία των μαθητών.
Κριτικές φωνές έχουν επανεξετάσει τις πεποιθήσεις πίσω από την πρακτική, τη λογική της ανάθεσης ωρών εργασίας για το σπίτι και την αποτυχία που μπορεί να προκύψει όταν κάποιοι μαθητές δεν ολοκληρώνουν τις εργασίες τους. Θα ήλπιζε κανείς ότι το αποτέλεσμα της κατ’ οίκον εργασίας θα ήταν η βελτίωση της μάθησης, αλλά το πρόβλημα προκύπτει όταν εμπλέκονται πολλοί άλλοι παράγοντες όπως οι διαφορές μεταξύ των παιδιών, των εκπαιδευτικών, των εργασιών, του οικιακού περιβάλλοντος και το γεγονός ότι η αλληλεπίδραση της κατ’ οίκον εργασίας και της μάθησης στην τάξη είναι μοναδική για κάθε μαθητή ξεχωριστά (Vatterott, 2009: 56).
Επιπλέον, ενώ υπάρχουν πολλά παιδιά με νευροδιαφορορετικότητα στο σχολείο, πολλοί εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να αναθέτουν τις ίδιες κατ’ οίκον εργασίες σε όλους τους μαθητές της τάξης, με αποτέλεσμα να αποτυγχάνουν δυσανάλογα οι μαθητές που δεν ταιριάζουν στα πρότυπα του ενός είδους κατ’ οίκον εργασιών μοντέλου.
Η συζήτηση γύρω από την κατ’ οίκον εργασία κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει, καθώς τα σχετικά με το θέμα ερευνητικά συμπεράσματα είναι μερικές φορές αντιφατικά, με επιχειρήματα και μελέτες που υποστηρίζουν και τις δύο πλευρές της συζήτησης. Παρά τις σχετικές προκλήσεις, πιστεύουμε ότι η κατ’ οίκον εργασία μπορεί να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο για την ενίσχυση της μάθησης και των οργανωτικών δεξιοτήτων.
Στην πραγματικότητα, ένα κεντρικό ζήτημα όλης αυτής της συζήτησης είναι η αποτελεσματικότητα της κατ’ οίκον εργασίας όσον αφορά την επίδοση- συχνά τείνουμε να δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στο “πώς μπορούμε να παρακινήσουμε τους μαθητές να κάνουν τις εργασίες τους;” αντί να εξετάσουμε βαθύτερα το “γιατί δεν κάνουν τις εργασίες τους;”. Όπως αναφέρει ο Vatterott (2009: 88): όταν οι μαθητές δεν ολοκληρώνουν τις εργασίες για το σπίτι, τείνουμε να προσεγγίζουμε την κατάσταση περισσότερο ως πειθαρχία παρά ως μάθηση. Πράγματι, τα μέτρα για τους μαθητές που δεν κάνουν τις εργασίες τους τείνουν να επικεντρώνονται σε τιμωρητικές λύσεις ως το κλειδί για την αλλαγή της συμπεριφοράς – συνέπειες όπως η αφαίρεση βαθμών, η αποτυχία στους βαθμούς, ή η απουσία από το διάλειμμα ή το γεύμα για την ολοκλήρωση των εργασιών. Αυτή η αποσυνθετικοποίηση αφήνει πολλούς μαθητές πίσω και απλοποιεί ένα πιο σύνθετο και δομικό ζήτημα σχετικά με την εκπαίδευση και τα συστήματα αξιών.
Μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη το 2020 (Rodríguez et al., 2020) δείχνει ότι όταν οι μαθητές είναι πεπεισμένοι ότι η εκπόνηση των εργασιών τους θα τους βοηθήσει να μάθουν, αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη και ποιοτική δέσμευση. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι εργασίες στο σπίτι δεν πρέπει να προσεγγίζονται αποκλειστικά ως υποχρέωση, καθώς κάτι τέτοιο θα έχει ως αποτέλεσμα μόνο την απώλεια ενδιαφέροντος και δέσμευσης.
Πρέπει λοιπόν να επανεξετάσουμε την εργασία στο σπίτι με την έννοια ότι πρέπει να είναι ουσιαστική, σκόπιμη, σχετική με την τρέχουσες συνθήκες και σχεδιασμένη να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλων των μαθητών. Η κατ’ οίκον εργασία θα πρέπει να τους κάνει να αισθάνονται ότι έχουν κάποια δύναμη πάνω στη μάθησή τους, να παρακινούνται από την προοπτική της επιλογής και την ευκαιρία για προσωπική έκφραση, ενδιαφέρον και ανάπτυξη.
Επομένως, για να επαναπροσδιορίσουμε την εμπλοκή των μαθητών, χρειαζόμαστε μια νέα μορφή εργασιών για το σπίτι, λιγότερο αγχωτική και πιο ευχάριστη, ειδικά για πιο σύνθετα θέματα, όπως τα πεδία STEAM. Σ’ αυτό το πρόγραμμα Erasmus Plus το όραμα του EduGraal είναι η μάθηση μέσω της πράξης (learning-by-doing) χρησιμοποιώντας την αφήγηση ιστοριών, την παιχνιδοποίηση και τη μάθηση μέσω παιχνιδιών, για να κάνει την εργασία στο σπίτι μια περιπέτεια στην οποία δίνεται σημασία στην πρόοδο και όχι στην αποτυχία. Ο μαθητής θα ακολουθήσει έναν χαρακτήρα στην περιπέτειά του και θα λύσει “γρίφους” που σχετίζονται με το μάθημα, προκειμένου να προχωρήσει την ιστορία. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε ένα ευρύτερο φάσμα, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αγχογόνες συμπεριφορές, μαθησιακές διαταραχές και άλλα απαιτητικά υπόβαθρα, ώστε να διασφαλίσουμε ότι η εργασία στο σπίτι θα παραμείνει μια ακριβής μαθησιακή διαδικασία αντί μιας περίπλοκης αγγαρείας.
Αναφορές
Rodríguez, S., Piñeiro, I., Regueiro, B. & Estévez, I. (2020). Intrinsic motivation and perceived utility as predictors of student homework engagement, Revista de Psicodidáctica, 25(2), 93-99. https://doi.org/10.1016/j.psicod.2019.11.001
Vatterott, C. (2009). Rethinking Homework: Best Practices that Support Diverse Needs (1st Edition). ASCD.